Hướng dẫn cách vệ sinh vết khâu tầng sinh môn cho mẹ bỉm tại nhà

Sau khi vượt cạn, cơ thể mẹ cần thời gian để hồi phục, đặc biệt là vùng tầng sinh môn nếu có vết khâu. Việc chăm sóc và vệ sinh không đúng cách có thể dẫn đến nhiễm trùng, đau đớn kéo dài, thậm chí để lại sẹo, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và sự tự tin của mẹ sau này. Vậy làm thế nào để vết thương mau lành, hạn chế biến chứng? Trong bài viết này, bác sĩ sẽ hướng dẫn chi tiết cách vệ sinh vết khâu tầng sinh môn tại nhà, giúp mẹ yên tâm hồi phục và chăm sóc bé yêu một cách trọn vẹn nhất.

Tầng sinh môn là gì? Và vai trò của tầng sinh môn

Tầng sinh môn là khu vực nằm giữa xương mu và xương cụt, bao gồm phần đáy chậu và các mô mềm xung quanh. Đây là vùng mô liên kết giữa âm đạo và hậu môn, có độ dài trung bình từ 3 – 5 cm. Dù có kích thước nhỏ, nhưng tầng sinh môn đóng vai trò quan trọng trong cấu trúc cơ thể và chức năng sinh sản của phụ nữ.

Tầng sinh môn có nhiều chức năng quan trọng đối với sức khỏe sinh sản và đời sống tình dục của phụ nữ:

Hỗ trợ quá trình sinh sản: Khi sinh thường, tầng sinh môn giúp đường sinh nở giãn ra để thai nhi dễ dàng chào đời. Tuy nhiên, do giới hạn đàn hồi, các bác sĩ có thể cần thực hiện thủ thuật rạch tầng sinh môn để mở rộng đường ra cho em bé, giúp quá trình sinh diễn ra thuận lợi và tránh tổn thương nghiêm trọng cho mẹ.
Ảnh hưởng đến đời sống tình dục: Tầng sinh môn đóng vai trò trong cảm giác khi quan hệ tình dục. Một tầng sinh môn khỏe mạnh và đàn hồi tốt giúp duy trì sự thỏa mãn và tự tin trong đời sống vợ chồng.
Bảo vệ các cơ quan quan trọng: Đây là vùng mô liên kết giúp nâng đỡ và bảo vệ các cơ quan như tử cung, bàng quang và trực tràng, ngăn ngừa tình trạng sa tử cung hoặc rối loạn tiểu tiện sau sinh.

Sau khi sinh, đặc biệt là khi có vết rạch tầng sinh môn, việc chăm sóc đúng cách là vô cùng quan trọng để vết thương mau lành, hạn chế nguy cơ nhiễm trùng và tránh ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài của mẹ. Trong phần tiếp theo, bác sĩ sẽ hướng dẫn chi tiết cách vệ sinh vết khâu tầng sinh môn tại nhà để giúp mẹ phục hồi nhanh chóng.

Vì sao cần rạch tầng sinh môn

Không phải mẹ bầu nào cũng cần thực hiện thủ thuật rạch tầng sinh môn khi sinh thường. Nếu âm đạo có độ đàn hồi tốt và giãn đủ rộng, em bé có thể dễ dàng chào đời mà không cần can thiệp. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, tầng sinh môn không đủ giãn nở hoặc em bé gặp khó khăn khi di chuyển qua ống sinh, bác sĩ sẽ chỉ định rạch tầng sinh môn để hỗ trợ quá trình sinh nở diễn ra thuận lợi và an toàn hơn.

Giúp mẹ sinh con dễ dàng, tránh tổn thương tầng sinh môn

Khi tầng sinh môn không đủ độ giãn, việc rặn quá mức có thể khiến mô tầng sinh môn bị rách tự nhiên, tạo nên những vết thương xấu, không theo đường cắt thẳng, gây khó khăn khi khâu lại. Những vết rách này có thể kéo dài đến hậu môn, gây đau đớn nghiêm trọng, lâu lành hơn và làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Trong khi đó, vết rạch tầng sinh môn theo đường cắt chủ động sẽ giúp bác sĩ dễ dàng khâu phục hồi hơn, hạn chế sẹo xấu và giúp mẹ nhanh chóng hồi phục sau sinh.

Đảm bảo an toàn cho em bé, tránh nguy cơ ngạt thở

Trong quá trình sinh thường, nếu em bé bị kẹt lại ở đường sinh mà không thể ra ngoài nhanh chóng, nguy cơ thiếu oxy có thể xảy ra, dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. Rạch tầng sinh môn giúp mở rộng đường sinh, giúp bé chào đời nhanh chóng hơn, giảm nguy cơ ngạt thở hay tổn thương do thiếu oxy trong quá trình chuyển dạ.

Cần thiết rạch tầng sinh môn trong một số trường hợp đặc biệt

Bác sĩ sẽ quyết định thực hiện rạch tầng sinh môn nếu gặp các tình huống sau:

Bé không được cung cấp đủ oxy: Nếu quá trình sinh kéo dài và có dấu hiệu suy thai, rạch tầng sinh môn sẽ giúp bé ra đời nhanh hơn, hạn chế nguy cơ thiếu oxy gây tổn thương não hoặc ảnh hưởng sức khỏe lâu dài.
Ngôi thai bất thường: Trường hợp bé nằm ở tư thế sinh khó như ngôi mông (mông ra trước) hoặc ngôi chân (chân ra trước), hoặc vai bé bị mắc lại trong đường sinh, bác sĩ sẽ cắt tầng sinh môn để tạo thêm không gian cho bé ra ngoài dễ dàng hơn.
Mẹ rặn quá lâu nhưng không hiệu quả: Khi mẹ mất quá nhiều thời gian để rặn nhưng cổ tử cung và âm đạo vẫn không đủ rộng để bé lọt qua, việc rạch tầng sinh môn sẽ giúp đẩy nhanh quá trình sinh.
Sử dụng các dụng cụ hỗ trợ: Nếu cần dùng forceps (kẹp hỗ trợ sinh) hoặc máy hút hỗ trợ để kéo bé ra, bác sĩ sẽ thực hiện rạch tầng sinh môn để tránh tổn thương cho cả mẹ và bé.
Thai nhi có kích thước lớn: Những em bé có cân nặng lớn (trên 3,5kg) thường khó chào đời qua đường âm đạo nếu tầng sinh môn không đủ giãn. Rạch tầng sinh môn giúp giảm áp lực lên âm đạo và hỗ trợ bé ra ngoài an toàn hơn.
Bé sinh non: Đối với những bé sinh trước 37 tuần, cơ thể còn yếu, dễ bị tổn thương nếu bị chèn ép quá lâu trong quá trình sinh. Việc rạch tầng sinh môn giúp bé ra ngoài nhanh chóng, giảm nguy cơ tổn thương mô mềm hoặc xương non.

Quy trình rạch và khâu tầng sinh môn

Bác sĩ sẽ thực hiện rạch tầng sinh môn ngay khi đầu bé đã mở rộng âm đạo khoảng vài cm. Sau khi em bé chào đời an toàn, bác sĩ sẽ tiến hành khâu lại bằng chỉ tự tiêu y khoa, giúp vết thương nhanh lành và hạn chế sẹo xấu.

Việc rạch tầng sinh môn có thể khiến mẹ lo lắng, nhưng đây là một thủ thuật giúp quá trình sinh nở thuận lợi hơn, bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và bé. Điều quan trọng sau sinh là mẹ cần biết cách chăm sóc và vệ sinh vết khâu đúng cách để vết thương mau lành, hạn chế biến chứng. Trong phần tiếp theo, bác sĩ sẽ hướng dẫn mẹ chi tiết cách vệ sinh vết khâu tầng sinh môn tại nhà an toàn và hiệu quả.

Hướng dẫn cách vệ sinh vết khâu tầng sinh môn

Sau khi sinh, đặc biệt là khi có vết khâu tầng sinh môn, việc vệ sinh đúng cách là rất quan trọng để ngăn ngừa nhiễm trùng, giúp vết thương mau lành và hạn chế nguy cơ để lại sẹo xấu. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết cách vệ sinh vết khâu tầng sinh môn tại nhà theo khuyến nghị của bác sĩ.

Chuẩn bị các vật dụng cần thiết

Trước khi bắt đầu vệ sinh vết khâu, mẹ cần chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ sau để đảm bảo quá trình làm sạch được an toàn và hiệu quả:

Dung dịch vệ sinh sát khuẩn: Nên sử dụng Betadin Vaginal 10% (125ml) hoặc dung dịch sát khuẩn được bác sĩ chỉ định để làm sạch vết khâu, tránh nguy cơ viêm nhiễm.
Nước ấm sạch: Giúp làm dịu vết thương, hỗ trợ quá trình sát khuẩn tốt hơn.
Bông gạc hoặc khăn mềm sạch: Dùng để thấm khô vết thương sau khi rửa.
Băng vệ sinh dành cho mẹ sau sinh: Để thay thường xuyên, giữ vùng kín luôn khô ráo, sạch sẽ.

Hướng dẫn cách vệ sinh vết khâu tầng sinh môn

Bước 1: Pha dung dịch sát khuẩn

Pha 1 – 2 nắp dung dịch Betadin Vaginal 10% với khoảng 200ml nước ấm sạch để tạo dung dịch vệ sinh phù hợp.
Không nên sử dụng các loại dung dịch vệ sinh có chứa hương liệu, cồn hoặc chất tạo bọt mạnh vì có thể gây kích ứng vết khâu.

Bước 2: Vệ sinh vùng kín và vết khâu

Rửa nhẹ nhàng toàn bộ vùng kín và tầng sinh môn theo hướng từ trên xuống dưới, từ trước ra sau (từ âm đạo đến hậu môn). Điều này giúp tránh vi khuẩn từ hậu môn lan sang vết khâu, giảm nguy cơ nhiễm trùng.
Không thụt rửa sâu vào âm đạo và không dùng lực quá mạnh để tránh làm tổn thương vết khâu.
Nếu bác sĩ có chỉ định, mẹ có thể sử dụng chai xịt sát khuẩn chuyên dụng để làm sạch vết khâu mà không cần chạm vào.

Bước 3: Thấm khô vết thương

Sau khi rửa sạch, dùng bông gạc hoặc khăn mềm sạch để thấm khô nhẹ nhàng, tránh chà xát mạnh vào vết khâu.
Giữ vùng kín luôn khô ráo để vết thương nhanh lành, hạn chế nguy cơ nhiễm trùng.

Bước 4: Thay băng vệ sinh mới

Sử dụng băng vệ sinh dành riêng cho mẹ sau sinh, có độ thấm hút tốt, giúp vùng kín khô thoáng.
Thay băng vệ sinh tối thiểu 4 – 6 lần/ngày, hoặc bất cứ khi nào cảm thấy ẩm ướt để đảm bảo vệ sinh.
Mẹ cũng nên mặc đồ lót cotton rộng rãi, tránh quần bó sát để vết thương không bị bí hơi, giúp nhanh lành hơn.

Một số lưu ý khi vệ sinh vết khâu tầng sinh môn

Sau khi sinh, đặc biệt là đối với mẹ có vết khâu tầng sinh môn, việc chăm sóc đúng cách sẽ giúp vết thương nhanh lành, hạn chế nguy cơ nhiễm trùng và giảm đau hiệu quả. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng để mẹ có thể chăm sóc vết khâu tốt nhất tại nhà.

Vệ sinh vùng kín đúng cách

Sử dụng nước ấm hoặc dung dịch vệ sinh dịu nhẹ: Sau mỗi lần đi vệ sinh, mẹ nên rửa sạch vùng kín và vết khâu bằng nước ấm hoặc dung dịch sát khuẩn nhẹ được bác sĩ khuyến nghị (ví dụ như Betadin Vaginal 10%). Tuyệt đối không dùng xà phòng có chất tẩy mạnh hoặc dung dịch vệ sinh có mùi thơm vì có thể gây kích ứng vết thương.
Rửa theo đúng hướng từ trước ra sau: Khi vệ sinh, cần lau rửa theo chiều từ âm đạo ra hậu môn, tránh lau theo chiều ngược lại để giảm nguy cơ vi khuẩn từ hậu môn xâm nhập vào vết thương gây nhiễm trùng.
Thấm khô nhẹ nhàng sau khi vệ sinh: Sau khi rửa, dùng khăn mềm sạch hoặc bông gạc để thấm khô, tránh chà xát mạnh vì có thể gây đau và làm tổn thương vết khâu.
Thay băng vệ sinh thường xuyên: Để giữ cho vùng kín luôn khô ráo, mẹ nên thay băng vệ sinh khoảng 2 – 4 tiếng/lần, đặc biệt là trong những ngày sản dịch còn nhiều. Hạn chế sử dụng băng vệ sinh có hương liệu để tránh kích ứng da.

Giảm đau và hỗ trợ vết khâu mau lành

Chườm lạnh để giảm sưng đau: Nếu vết khâu sưng hoặc gây khó chịu, mẹ có thể dùng túi đá hoặc khăn lạnh để chườm lên vùng đáy chậu trong 15 – 20 phút mỗi lần, thực hiện vài lần trong ngày để giảm đau và giảm sưng hiệu quả.
Ngâm nước ấm có pha muối hoặc thảo mộc: Việc ngâm mình trong bồn nước ấm (không quá nóng) từ 15 – 20 phút mỗi ngày có thể giúp làm dịu vùng đáy chậu, giảm đau và hỗ trợ vết thương mau lành. Có thể thêm một chút muối y tế hoặc thảo mộc dịu nhẹ vào nước ngâm để tăng hiệu quả sát khuẩn.
Dùng thuốc giảm đau theo chỉ định: Nếu cảm thấy đau nhiều, mẹ có thể sử dụng các loại thuốc giảm đau không kê đơn như paracetamol theo hướng dẫn của bác sĩ.
Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc giảm đau mạnh hoặc kháng sinh mà chưa có sự tư vấn y tế.

Chế độ ăn uống giúp vết thương nhanh lành

Uống đủ nước: Mẹ nên uống ít nhất 2 lít nước mỗi ngày để giúp cơ thể đào thải độc tố, tăng cường tuần hoàn máu và làm mềm phân, tránh táo bón gây ảnh hưởng đến vết khâu.
Bổ sung thực phẩm giàu chất xơ: Một chế độ ăn uống lành mạnh với rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt sẽ giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn, ngăn ngừa táo bón và tránh làm tăng áp lực lên vùng tầng sinh môn khi đi vệ sinh.
Sử dụng thuốc nhuận tràng khi cần thiết: Nếu mẹ gặp khó khăn khi đi vệ sinh, có thể tham khảo ý kiến bác sĩ về việc sử dụng thuốc nhuận tràng an toàn dành cho phụ nữ sau sinh để giảm áp lực lên vết khâu.

Lưu ý về sinh hoạt và vận động

Tránh mặc quần bó sát: Mẹ nên mặc quần áo rộng rãi, ưu tiên chất liệu cotton thoáng mát để tránh gây ma sát và bí hơi vùng vết khâu, giúp vết thương nhanh lành hơn.
Hạn chế vận động mạnh: Trong những tuần đầu sau sinh, mẹ nên tránh ngồi xổm, mang vác nặng hoặc đứng lâu vì có thể làm căng vết khâu, gây đau và chậm lành thương. Thay vào đó, nên vận động nhẹ nhàng, đi lại chậm rãi để giúp máu lưu thông tốt hơn.
Nghỉ ngơi đầy đủ: Giấc ngủ và sự thư giãn đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục. Mẹ nên sắp xếp thời gian nghỉ ngơi hợp lý, tránh căng thẳng để cơ thể phục hồi tốt hơn.
Kiêng quan hệ tình dục trong ít nhất 6 tuần sau sinh: Việc quan hệ quá sớm có thể gây tổn thương vết khâu và tăng nguy cơ viêm nhiễm. Tốt nhất, mẹ nên đợi ít nhất 6 – 8 tuần hoặc đến khi bác sĩ xác nhận vết khâu đã hồi phục hoàn toàn.

Thăm khám định kỳ để theo dõi vết khâu

Kiểm tra vết khâu mỗi ngày: Mẹ nên quan sát vết khâu thường xuyên để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường như sưng tấy, chảy dịch có mùi hôi, đau nhức kéo dài. Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào nghi ngờ nhiễm trùng, cần đến cơ sở y tế để được kiểm tra ngay.
Tái khám theo lịch hẹn của bác sĩ: Sau sinh, mẹ nên đi khám phụ khoa định kỳ để bác sĩ đánh giá quá trình hồi phục của vết khâu và phát hiện sớm các biến chứng nếu có.

Khi nào sản phụ cần đến gặp bác sĩ ngay

Sau sinh, đặc biệt là khi có vết khâu tầng sinh môn hoặc vết mổ đẻ, việc theo dõi dấu hiệu hồi phục là rất quan trọng. Trong quá trình chăm sóc tại nhà, nếu sản phụ gặp phải bất kỳ dấu hiệu bất thường nào dưới đây, cần nhanh chóng đến gặp bác sĩ để được kiểm tra và điều trị kịp thời.

Vết khâu tầng sinh môn có dấu hiệu nhiễm trùng

Vết thương đau tăng dần thay vì giảm

Trong 1 – 2 ngày đầu sau sinh, cảm giác đau và khó chịu ở vết khâu tầng sinh môn là bình thường. Tuy nhiên, nếu sau 3 – 4 ngày, vết thương không thuyên giảm mà đau tăng lên rõ rệt, kèm theo cảm giác căng tức, khó chịu hơn thì có thể là dấu hiệu nhiễm trùng.

Vết thương sưng đỏ, phù nề kéo dài

Một chút sưng ở vùng tầng sinh môn sau sinh là điều bình thường. Tuy nhiên, nếu sau 4 – 6 ngày, vết thương vẫn sưng đỏ, phù nề, không có dấu hiệu giảm sưng thì đây có thể là biểu hiện của viêm nhiễm hoặc vết thương không lành tốt.

Có dịch tiết ra từ vết khâu, sản dịch có mùi hôi

Trong quá trình lành thương, vết khâu có thể tiết ra một lượng dịch nhỏ. Nhưng nếu dịch tiết ra nhiều, có mùi hôi hoặc có màu bất thường (vàng, xanh, lẫn máu mủ) thì đây có thể là dấu hiệu nhiễm khuẩn cần được kiểm tra ngay.
Sản dịch sau sinh thường kéo dài khoảng 4 – 6 tuần và có mùi tanh nhẹ. Nếu sản dịch có mùi hôi nặng hoặc thay đổi màu sắc (xanh, vàng, đỏ tươi kéo dài), có thể là dấu hiệu nhiễm trùng hậu sản.

Sốt cao kèm mệt mỏi, ớn lạnh

Nếu mẹ có dấu hiệu sốt cao từ 38,5 – 40 độ C, cảm thấy mệt mỏi, ớn lạnh, đau nhức toàn thân thì có thể đã bị nhiễm trùng nghiêm trọng. Đây là dấu hiệu nguy hiểm cần nhập viện ngay lập tức để tránh nhiễm trùng lan rộng và gây nguy hiểm đến sức khỏe.

Vết mổ đẻ có dấu hiệu bất thường

Vết mổ sưng đỏ, phù nề kéo dài

Trong những ngày đầu sau sinh mổ, vết thương có thể hơi sưng và đau. Nhưng nếu sưng đỏ kéo dài sau 5 – 7 ngày, không giảm bớt mà ngày càng nghiêm trọng thì có thể vết mổ đang bị viêm nhiễm.

Có dịch tiết ra từ vết mổ

Một lượng nhỏ dịch trong suốt có thể chảy ra từ vết mổ trong giai đoạn lành thương. Tuy nhiên, nếu mẹ thấy dịch có màu vàng, xanh, kèm mùi hôi, hoặc vết mổ bị rỉ máu kéo dài, cần đến bệnh viện ngay để kiểm tra.

Sờ vào vết mổ thấy nóng, đau nhiều hơn bình thường

Nếu chạm vào vết mổ và cảm thấy nóng ran, đau nhói hoặc có dấu hiệu căng cứng, rất có thể vết thương đang bị viêm hoặc nhiễm trùng sâu bên trong.

Bụng đau dữ dội, chướng bụng, khó tiêu

Đau nhẹ quanh vết mổ sau sinh mổ là bình thường, nhưng nếu mẹ cảm thấy đau nhói, đau quặn thắt, bụng chướng lên bất thường, khó tiêu, không thể đi vệ sinh, thì có thể là dấu hiệu của biến chứng hậu phẫu như dính ruột, tắc ruột hoặc nhiễm trùng ổ bụng.

Các dấu hiệu toàn thân nguy hiểm sau sinh

Chảy máu nhiều bất thường: Sau sinh, sản dịch sẽ giảm dần theo thời gian. Nếu mẹ thấy máu ra ồ ạt, kéo dài nhiều ngày, thấm đầy băng vệ sinh trong 1 – 2 tiếng, hoặc xuất hiện cục máu đông lớn, thì có thể đang gặp phải tình trạng băng huyết sau sinh, cần đến bệnh viện ngay.
Cảm giác khó thở, đau tức ngực, chóng mặt: Nếu mẹ cảm thấy khó thở, tim đập nhanh, hoa mắt, chóng mặt hoặc đau tức ngực, cần nhập viện ngay vì có thể liên quan đến huyết khối tĩnh mạch (huyết khối sau sinh có thể gây nguy hiểm đến tính mạng).
Đau đầu dữ dội, mờ mắt, buồn nôn: Những triệu chứng này có thể là dấu hiệu của tăng huyết áp sau sinh hoặc tiền sản giật muộn, cần được cấp cứu kịp thời.

Khi nào mẹ nên đi khám lại sau sinh?

Ngoài những dấu hiệu cấp bách trên, mẹ cũng nên đến gặp bác sĩ trong các trường hợp sau:
Sau 6 tuần sinh con để kiểm tra tổng quát sức khỏe.
Nếu vết thương lâu lành hơn dự kiến, vẫn còn đau nhiều sau 2 – 3 tuần.
Nếu có dấu hiệu rối loạn tâm lý sau sinh như trầm cảm, mất ngủ nghiêm trọng, lo âu quá mức.

Kết luận

Nhìn chung, việc chăm sóc vết khâu tầng sinh môn sau sinh không quá phức tạp, nhưng cần thực hiện đúng cách để vết thương nhanh lành và tránh các biến chứng không mong muốn. Hy vọng rằng những hướng dẫn chi tiết từ bác sĩ trong bài viết này sẽ giúp các mẹ có thêm kiến thức hữu ích về cách vệ sinh vết khâu tầng sinh môn để vệ sinh và chăm sóc vết thương hiệu quả ngay tại nhà. Altaco luôn đồng hành cùng mẹ trong hành trình phục hồi sau sinh, giúp mẹ tự tin hơn với sức khỏe của mình. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào hoặc cần tư vấn thêm, đừng ngần ngại đến gặp bác sĩ để được hỗ trợ kịp thời.