Hội chứng trầm cảm sau sinh – Tìm hiểu và cách phòng ngừa

Hội chứng trầm cảm sau sinh là một trạng thái tâm lý phổ biến ảnh hưởng trực tiếp đến phụ nữ sau khi sinh con. Đây không chỉ là một vấn đề cá nhân mà còn gây ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống của người bệnh cũng như gia đình. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về hội chứng trầm cảm sau sinh, dấu hiệu nhận biết và cách phòng ngừa tình trạng này.

Hội chứng trầm cảm sau sinh là gì?

Trầm cảm sau sinh (PPD) là tình trạng rối loạn cảm xúc, bao gồm các thay đổi về chất, tâm lý và hành vi của người phụ nữ sau khi sinh con. Trầm cảm sau sinh không phải là bệnh mà là một hội chứng. Về cơ bản, sản phụ sau sinh khi mắc hội chứng này thường có các suy nghĩ tiêu cực, tâm trạng buồn chán, mệt mỏi, hay cáu gắt và lo lắng về nhiều vấn đề trong cuộc sống. Khác hẳn với tình trạng mệt mỏi, chán nản thường thấy và thời gian kéo dài hơn.

Trầm cảm có nhiều mức độ khác nhau có thể nhẹ, vừa hoặc nặng. Hội chứng có thể tự khỏi hoặc không thể tự hết nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời dẫn đến hậu quả ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tinh thần và khả năng chăm sóc của người mẹ.

• Có thể bạn chưa biết: Trầm cảm sau sinh nguy hiểm đến thế nào?

Dấu hiệu nhận biết hội chứng trầm cảm ở phụ nữ sau sinh

Các dấu hiệu trên người phụ nữ bị trầm cảm thường rất khó nhận biết, phải cho đến khi có các biểu hiện, hành động, cảm xúc tiêu cực ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe bản thân. Một số dấu hiệu khởi phát trầm cảm sau sinh thường gặp:

Tâm trạng, cảm xúc thay đổi, buồn rầu, chán nản trong thời gian dài

Một trong những dấu hiệu chính của hội chứng trầm cảm sau sinh là tâm trạng, cảm xúc của người mẹ bị thay đổi như dễ cáu gắt, khó chịu và tức giận. Cảm thấy buồn rầu, ủ rũ, đôi khi xuất hiện các suy nghĩ làm hại bản thân hoặc em bé. Cảm xúc tiêu cực này có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng.

Mất ngủ triền miên hoặc ngủ quá nhiều

Hội chứng trầm cảm sau sinh có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ của người phụ nữ. Một số người bị mất ngủ, gặp khó khăn khi đi vào giấc ngủ hoặc thức giấc nhiều lần trong đêm. Trong khi đó, một số người lại ngủ quá nhiều và cảm thấy mệt mỏi suốt cả ngày.

Chán ăn, mất khẩu vị và sụt cân

Chán ăn, mất khẩu vị và giảm cân là một trong những dấu hiệu thường gặp của hội chứng trầm cảm sau sinh. Người mẹ có thể mất đi sự hứng thú với các hoạt động yêu thích trước đây và không có sự ham muốn ăn uống. Điều này dẫn đến sụt cân nhanh chóng và sức khỏe giảm sút.

Tự ti, cảm thấy không đủ tốt

Hội chứng trầm cảm sau sinh có thể làm cho phụ nữ tự ti về nhiều mặt đặc biệt là ngoại hình và tự cảm thấy không đủ tốt để làm bất cứ việc gì. Họ có thể tự đặt ra những tiêu chuẩn cao so với bản thân, cảm thấy mình không xứng đáng với sự yêu thương, quan tâm của người khác, từ đó ít nói chuyện, xa lánh gia đình, bạn bè.

Nguyên nhân dẫn đến trầm cảm sau sinh

Trầm cảm xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, phụ thuộc vào tinh thần, thể chất, tâm lý và hoàn cảnh của mỗi sản phụ. Những nguyên nhân phổ biến gây ra trầm cảm sau sinh:

Thay đổi nội tiết tố

Ở thời kỳ mang thai, nồng độ hormon estrogen và progesterone trong cơ thể người mẹ đều ở mức tăng cao. Tuy nhiên sau sinh, nồng độ của cả hai hormon này đều sụt giảm nhanh chóng xuống mức bình thường. Sự thay đổi đột ngột này ảnh hưởng rất lớn đến tâm lý, có thể dẫn đến tình trạng trầm cảm cho phụ nữ mang thai và sau sinh.

Tiền sử rối loạn tâm lý

Những phụ nữ từng có tiền sử trầm cảm trước, trong khi mang thai hoặc ở lần sinh trước có nguy cơ rối loạn tâm lý, trầm cảm tỷ lệ tái phát bệnh thường cao hơn so với bình thường.

Sức khỏe giảm sút

Sức khỏe giảm sút sau sinh có thể là một yếu tố dẫn đến trầm cảm sau sinh. Phụ nữ sau sinh thể trạng rất yếu, những đau đớn và thay đổi cơ thể sau sinh thường tác động lớn đến tâm trạng. Đồng thời, cơn đau kéo dài cộng với áp lực chăm con vất vả dễ dàng nảy sinh tâm lý bực bội, cáu gắt và các suy nghĩ tiêu cực.

Yếu tố kinh tế, gia đình

Điều kiện kinh tế, hoàn cảnh sống khó khăn, thiếu sự hỗ trợ, sẻ chia từ chồng, gia đình hoặc phải đối mặt với các áp lực hủ tục sau sinh, bất đồng quan niệm chăm nuôi con nhỏ, các sự kiện căng thẳng như thay đổi nơi ở, người thân mất… là nguyên nhân làm gia tăng nguy cơ trầm cảm sau sinh ở người phụ nữ.

Đối tượng nào dễ bị trầm cảm sau sinh

• Trầm cảm sau sinh có thể bị mắc phải ở bất kỳ người mẹ nào, tuy nhiên phụ nữ sinh con lần đầu thường chiếm tỷ lệ cao nhất
• Người có tiền sử bị trầm cảm sau sinh hoặc có tiền sử trầm cảm, rối loạn tâm lý ngoài thai kỳ
• Trải qua biến cố trước khi mang thai như bệnh tật, hiếm muộn…
• Gặp phải biến chứng thai kỳ như thai chết lưu, sảy thai…
• Thiếu sự quan tâm chăm sóc của người thân
• Mang thai dưới 18 tuổi, mang thai ngoài ý muốn
• Thường xuyên phải đối mặt với các mâu thuẫn, xung đột gia đình trong thời kỳ mang thai hoặc sau sinh
• Các loại trầm cảm sau sinh thường gặp

Tùy từng tình trạng và mức độ khác nhau mà có thể chia hội chứng trầm cảm thành nhiều loại. Dưới đây là một số loại trầm cảm sau sinh thường gặp:

Baby blues

Baby blues là một loại trầm cảm nhẹ và tạm thời mà đa số phụ nữ mới sinh con hay gặp. Người mẹ có hội chứng này thường có các biểu hiện mệt mỏi, ủ rũ, khóc lóc, lo lắng, mất ngủ. Các tình trạng này sẽ kéo dài trong vài ngày sau sinh và kết thúc trong khoảng 2 tuần.

Hội chứng trầm cảm sau sinh

Hội chứng trầm cảm sau sinh là một loại trầm cảm nghiêm trọng hơn so với baby blues và thời gian kéo dài cũng lâu hơn. Nó có thể bắt đầu từ tuần thứ 4 sau khi sinh và kéo dài từ vài tuần đến vài tháng. Hội chứng trầm cảm sau sinh gây ra những ảnh hưởng tiêu cực lớn đến cuộc sống và sức khỏe của người mẹ. Nó biểu hiện qua những dấu hiệu như thiếu tập trung, chán ghét bản thân, hay khóc, tự ti, chán ghét bản thân, có suy nghĩ tự tử…

Rối loạn tâm thần sau sinh

Rối loạn tâm thần sau sinh thường xảy ra ở nhóm sản phụ đã có tiền sử hoặc người thân trong gia đình có rối loạn cảm xúc lưỡng cực… Hội chứng rối loạn này có thể bắt đầu từ nhiều tuần sau sinh và kéo dài trong một khoảng thời gian dài. Người mẹ mắc hội chứng này sẽ có các biểu hiện như trí nhớ suy giảm, mất ngủ, lo lắng, dễ kích động. Nghiêm trọng hơn có thể xuất hiện hoang tưởng, ảo giác, có ý muốn tự tử hoặc làm hại người khác.\

Trầm cảm ở người bố

Trầm cảm sau sinh là hội chứng không chỉ mắc phải ở phụ nữ, mà ngay cả những người bố cũng có thể mắc phải. Nó có thể xuất hiện ngay sau một vài ngày đứa trẻ ra đời và là tình trạng nghiêm trọng kéo dài. Giống như ở phụ nữ, có rất nhiều yếu tố khiến người bố bị trầm cảm sau khi con ra đời. Nguyên nhân có thể là do nhiều thay đổi đột ngột dẫn đến thiếu ngủ, ngủ không sâu giấc, căng thẳng về vấn đề tài chính, thay đổi hormon, có tiền sử mắc bệnh trầm cảm, thiếu thốn nguồn động viên tinh thần từ gia đình, xã hội… Trầm cảm ở người cha gây ảnh hưởng đến mối quan hệ gia đình cũng như sự phát triển của trẻ nhỏ.

Trầm cảm sau sinh ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe và cuộc sống?

Trầm cảm sau sinh không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống của phụ nữ mà còn gây ra những tác động tiêu cực cho gia đình và đứa trẻ.

Đối với phụ nữ

Trầm cảm sau sinh có thể gây ra những vấn đề sức khỏe và tâm lý nghiêm trọng cho phụ nữ. Nó có thể ảnh hưởng đến khả năng chăm sóc con, gây ra các triệu chứng về giấc ngủ, ăn uống và sự tự tin. Nếu không được cải thiện và can thiệp kịp thời, trầm cảm sau sinh có thể kéo dài hàng tháng hoặc lâu hơn từ đó dẫn đến các rối loạn tâm thần nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Đối với người con có mẹ mắc bệnh trầm cảm

Trầm cảm của người mẹ có thể ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của con. Các nghiên cứu cho thấy rằng người con có mẹ mắc bệnh trầm cảm có nguy cơ cao ảnh hưởng đến sự phát triển các vấn đề về sức khỏe tâm lý và hành vi trong tương lai.

Đối với gia đình

Trong gia đình có người trầm cảm gây ảnh hưởng rất lớn đến toàn bộ gia đình. Nó có thể gây căng thẳng, xung đột cãi vã và ảnh hưởng đến quan hệ giữa các thành viên trong gia đình. Đối với các gia đình có người mẹ mắc trầm cảm sau sinh, việc phát hiện và can thiệp kịp thời là rất quan trọng để duy trì sự ổn định gia đình, giúp mẹ có đủ sức khỏe, tinh thần tốt chăm con.

Phương pháp điều trị trầm cảm sau sinh

Tâm lý trị liệu

Tâm lý trị liệu là một trong những phương pháp điều trị hiệu quả cho hội chứng trầm cảm sau sinh. Bằng cách lắng nghe, đưa ra lời khuyên từ bác sĩ tâm lý, người mẹ có thể thay đổi suy nghĩ, cảm xúc từ đó hiểu rõ hơn về chính mình và ổn định tâm lý.

Điều trị bằng thuốc

Trong một số trường hợp nghiêm trọng, điều trị bằng thuốc có thể được áp dụng để giúp kiểm soát triệu chứng của hội chứng trầm cảm sau sinh. Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến bệnh trầm cảm kéo dài là mất ngủ, do đó để giải quyết và điều trị, phần lớn người mắc sẽ được chỉ định thuốc ngủ nhằm hỗ trợ ngủ đủ giấc, tỉnh táo tinh thần. Bên cạnh đó, trong phác đồ điều trị cũng kết hợp cùng một số thuốc chống trầm cảm và sử dụng dưới sự giám sát của bác sĩ và gia đình. Thời gian điều trị thuốc có thể kéo dài từ 1-6 tháng, hoặc dài hơn tùy thuộc vào mức độ bệnh.

Hỗ trợ từ người thân

Sự hỗ trợ từ gia đình và người thân trong quá trình điều trị hội chứng trầm cảm sau sinh là rất quan trọng. Người mẹ cần được thông cảm và sẵn sàng lắng nghe từ người thân để giúp giải tỏa căng thẳng, xây dựng lại niềm tin vào bản thân. Việc hỗ trợ từ người thân có thể giúp người mẹ vượt qua khó khăn tâm lý và lấy lại sứckhỏe tinh thần. Ngay những tình huống đơn giản như hỗ trợ bà bầu sau sinh vệ sinh cơ thể, khử mũi hôi  sữa cũng đã giúp  ích rất lớn cho tinh thần và sức khẻo của các mẹ bầu.

Vai trò của bản thân

Vai trò của bản thân trong việc điều trị hội chứng trầm cảm sau sinh cũng rất quan trọng. Người mắc trầm cảm sau sinh cần chú ý đến việc duy trì lối sống lành mạnh, bao gồm chế độ ăn uống, vận động và giấc ngủ. Bên cạnh đó, song song với việc chăm con người mẹ cũng nên dành thời gian cho riêng bản thân để thư giãn và tham gia các hoạt động yêu thích giúp giải tỏa căng thẳng, tái tạo năng lượng tích cực.

Một số lưu ý giúp phòng ngừa trầm cảm sau sinh

Để ngăn ngừa và giảm thiểu tối đa xuất hiện các biểu hiện trầm cảm sau sinh. Trước sinh cha mẹ nên tham gia các khóa học tiền sản để được chia sẻ những kiến thức và chuẩn bị tinh thần cũng như tâm lý khi con chào đời. Mặt khác, việc chăm sóc một đứa bé sơ sinh chắc chắn sẽ gặp nhiều khó khăn, giờ giấc sinh hoạt đảo lộn kèm theo cơ thể sau sinh yếu ớt. Vì thế, các mẹ hãy chủ động yêu cầu sự giúp đỡ từ người thân trong gia đình, ưu tiên nghỉ ngơi và hồi phục sức khỏe sau thời gian mang thai cũng như sinh con.

Trầm cảm sau sinh là một vấn đề phổ biến và nghiêm trọng có thể ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và cuộc sống của người phụ nữ. Việc phát hiện sớm, điều trị kịp thời nhằm ổn định tâm lý, giúp người mẹ có đủ tinh thần và sức khỏe để chăm sóc tốt cho con. Hy vọng những thông tin chia sẻ trên có thể giúp ích cho bạn. Mọi thông tin thắc mắc có thể để lại lời nhắn hoặc liên lạc tới Hotline để được hỗ trợ và giải đáp kịp thời.

Một số nguồn thông tin tham khảo: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9312-postpartum-depression

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/postpartum-depression/symptoms-causes/syc-20376617