​​Hướng dẫn vắt và bảo quản sữa mẹ an toàn tại nhà

Sau kỳ nghỉ hậu sản, nhiều mẹ bỉm sữa bắt đầu quay trở lại với công việc nhưng vẫn muốn duy trì nguồn sữa mẹ quý giá cho con. Việc vắt và bảo quản sữa đúng cách không chỉ giúp bé tiếp tục nhận được nguồn dinh dưỡng tốt nhất mà còn mang lại sự linh hoạt cho mẹ trong hành trình nuôi con. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết cách vắt sữa hiệu quả và bảo quản sữa an toàn để giữ trọn vẹn dưỡng chất. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ hướng dẫn vắt và bảo quản sữa mẹ an toàn tại nhà, giúp mẹ yên tâm nuôi con dù bận rộn với công việc.

Trước khi vắt sữa mẹ cần chuẩn bị những gì?

Để đảm bảo nguồn sữa sạch sẽ, an toàn cho bé và duy trì hiệu quả vắt sữa, mẹ cần thực hiện một số bước chuẩn bị quan trọng trước khi bắt đầu:

• Vệ sinh tay sạch sẽ: Trước khi vắt sữa, mẹ nên rửa tay kỹ bằng xà phòng và nước ấm để loại bỏ vi khuẩn. Nếu không có sẵn xà phòng và nước, có thể sử dụng dung dịch sát khuẩn tay chứa ít nhất 60% cồn để thay thế.
• Lựa chọn phương pháp vắt sữa phù hợp: Mẹ có thể vắt sữa bằng tay hoặc sử dụng máy hút sữa tùy theo nhu cầu và sự thuận tiện. Máy hút sữa có thể là loại cầm tay hoặc loại chạy bằng điện, mỗi loại đều có ưu điểm riêng giúp mẹ tiết kiệm thời gian và công sức.
• Kiểm tra và vệ sinh máy hút sữa: Nếu sử dụng máy hút sữa, mẹ cần kiểm tra các bộ phận như phễu hút, bình đựng sữa và đường ống dẫn để đảm bảo chúng sạch sẽ, không bị bám cặn hay nấm mốc. Nếu phát hiện các bộ phận bị hỏng hoặc có dấu hiệu nhiễm bẩn, hãy thay thế ngay để tránh ảnh hưởng đến chất lượng sữa.
• Vệ sinh khu vực vắt sữa: Nếu mẹ sử dụng chung máy hút sữa tại cơ quan hoặc văn phòng, hãy đảm bảo lau sạch các bề mặt như mặt đồng hồ máy hút, công tắc nguồn và mặt bàn bằng khăn khử trùng trước khi sử dụng để loại bỏ vi khuẩn có thể bám trên thiết bị.

Bằng cách chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi vắt sữa, mẹ có thể yên tâm hơn về chất lượng sữa cho con và duy trì quá trình nuôi con bằng sữa mẹ một cách hiệu quả, an toàn.

Hướng dẫn vắt sữa mẹ đúng cách

Vắt sữa đúng kỹ thuật không chỉ giúp mẹ duy trì nguồn sữa dồi dào mà còn đảm bảo bé có đủ sữa mẹ ngay cả khi mẹ không ở bên. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về cách vắt sữa bằng tay và bằng máy hút sữa để giúp mẹ lựa chọn phương pháp phù hợp nhất.

Vắt sữa vào thời điểm nào?

• Buổi sáng trước khi đi làm, mẹ nên vắt sữa càng nhiều càng tốt để lại cho bé. Đây là thời điểm lượng sữa dồi dào nhất trong ngày.
• Trong suốt ngày làm việc, khi cảm thấy căng sữa, mẹ nên tranh thủ vắt và bảo quản để mang về cho bé bú.
• Duy trì thói quen vắt sữa đều đặn sẽ giúp ổn định nguồn sữa, hạn chế tình trạng tắc tia sữa hoặc giảm tiết sữa.

Cách vắt sữa bằng tay

Vắt sữa bằng tay là phương pháp tự nhiên, không cần đến thiết bị hỗ trợ, phù hợp khi mẹ không có máy hút sữa hoặc muốn giảm kích thích quá mức lên đầu vú.

Chuẩn bị:

• Dụng cụ đựng sữa như cốc, bình sữa hoặc túi trữ sữa chuyên dụng đã được rửa sạch, tiệt trùng bằng nước sôi và để ráo nước.
• Rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn.
• Dùng khăn sạch, mềm để lau nhẹ bầu vú trước khi vắt.
• Tìm tư thế ngồi hoặc đứng thoải mái, thả lỏng cơ thể để quá trình vắt sữa diễn ra hiệu quả hơn.

Cách thực hiện:

• Đặt ngón tay cái lên trên quầng vú, ngón trỏ ở phía dưới, tạo thành hình chữ “C” để nâng đỡ bầu vú.
• Nhẹ nhàng ấn ngón cái và ngón trỏ vào phía trong, hướng về thành ngực mà không bóp hay kéo núm vú.
• Ấn rồi thả lỏng một cách nhịp nhàng để kích thích dòng sữa chảy ra. Ban đầu có thể chưa thấy sữa ngay, nhưng sau vài lần thao tác, sữa sẽ bắt đầu xuống.
• Tiếp tục vắt sữa cho đến khi dòng sữa chảy chậm lại, sau đó chuyển sang bên kia và lặp lại quá trình.
• Khi cả hai bên ngực đã được vắt hết sữa, mẹ có thể cho bé bú trực tiếp để nhận được sữa cuối, phần sữa giàu chất béo giúp bé phát triển tốt hơn.

Cách vắt sữa bằng máy hút sữa

Máy hút sữa giúp mẹ tiết kiệm thời gian, đặc biệt hữu ích cho những mẹ có lịch trình bận rộn hoặc muốn duy trì nguồn sữa dồi dào.

Chuẩn bị:

• Lựa chọn máy hút sữa phù hợp: mẹ có thể chọn máy hút bằng tay hoặc máy hút điện tùy theo nhu cầu.
• Kiểm tra các bộ phận của máy hút sữa, bao gồm phễu chụp vú, bình đựng sữa và dây dẫn, đảm bảo sạch sẽ, không bị nhiễm khuẩn. Nếu thấy dấu hiệu nấm mốc hoặc bám bẩn, cần thay thế ngay.
• Vệ sinh tay sạch sẽ trước khi sử dụng máy.
• Nếu cần, có thể làm ẩm phễu chụp vú để tăng độ bám và kín khít hơn khi hút sữa.

Cách thực hiện:

• Chọn phễu chụp vú có kích thước phù hợp với bầu vú, đảm bảo núm vú nằm chính giữa phễu để không bị chèn ép.
• Đặt phễu chụp vú lên ngực, đảm bảo độ kín để tạo lực hút tốt nhất.
• Bật máy và điều chỉnh mức áp lực sao cho mẹ cảm thấy thoải mái nhất. Nên bắt đầu với lực hút nhẹ, sau đó tăng dần nếu cần.
• Massage nhẹ nhàng bầu vú trước và trong khi hút sữa để kích thích tuyến sữa hoạt động hiệu quả hơn.
• Có thể hút cả hai bên cùng lúc để rút ngắn thời gian và kích thích sản xuất sữa tốt hơn.
• Khi thấy sữa chảy chậm lại, có thể ngừng hút hoặc đổi sang chế độ massage để đảm bảo vắt kiệt lượng sữa trong ngực.

Một số lưu ý khi vắt sữa

• Mẹ nên vắt sữa trong không gian yên tĩnh, thoải mái để giúp phản xạ tiết sữa hoạt động tốt hơn.
• Hạn chế căng thẳng, lo lắng vì tâm lý ảnh hưởng rất lớn đến lượng sữa tiết ra.
• Nếu sử dụng máy hút sữa chung tại văn phòng hoặc cơ quan, cần lau sạch bề mặt máy, công tắc nguồn và bàn đặt máy bằng khăn sát khuẩn trước khi sử dụng.
• Duy trì lịch vắt sữa đều đặn, tránh bỏ cữ để không ảnh hưởng đến nguồn sữa.

Cách bảo quản sữa mẹ an toàn tại nhà

Bảo quản sữa mẹ đúng cách không chỉ giúp giữ nguyên giá trị dinh dưỡng mà còn đảm bảo an toàn cho bé khi sử dụng. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết để mẹ có thể bảo quản sữa vắt ra một cách hiệu quả nhất.

Chọn dụng cụ bảo quản sữa mẹ

Để đảm bảo sữa mẹ không bị nhiễm khuẩn và giữ nguyên chất lượng, mẹ nên chọn đúng loại dụng cụ bảo quản sữa như sau:

• Bình trữ sữa bằng thủy tinh hoặc nhựa cứng có nắp đậy kín, không chứa BPA (chất độc hại trong nhựa).
• Túi trữ sữa chuyên dụng: Được thiết kế riêng để bảo quản sữa mẹ, có khóa kéo chắc chắn, chống rò rỉ và tiết kiệm không gian lưu trữ.
• Không sử dụng chai nhựa dùng một lần hoặc túi nilon thông thường vì chúng có thể không đảm bảo vệ sinh và dễ rò rỉ.

Lưu ý:

• Luôn dán nhãn bên ngoài bình hoặc túi sữa, ghi rõ ngày, giờ vắt sữa để sử dụng theo nguyên tắc “sữa vắt trước dùng trước”.
• Không đổ đầy bình hoặc túi sữa, chỉ nên chứa khoảng 60 – 120ml mỗi túi/bình, vì sữa sẽ giãn nở khi đông lạnh, dễ bị tràn gây lãng phí và nhiễm khuẩn.

Vị trí bảo quản sữa trong tủ lạnh

Mẹ cần lưu ý sắp xếp sữa đúng vị trí trong tủ lạnh để đảm bảo nhiệt độ bảo quản ổn định:

• Không để sữa ở cánh cửa tủ lạnh, vì khu vực này nhiệt độ không ổn định, dễ bị ảnh hưởng khi tủ lạnh mở ra nhiều lần.
• Ngăn mát tủ lạnh: Nên đặt sữa vào phía trong cùng, nơi có nhiệt độ ổn định nhất.
• Ngăn đá tủ lạnh: Sữa nên được xếp gọn gàng trên cùng của ngăn đá để tránh bị dồn nén hoặc dính vào thực phẩm khác.

Thời gian bảo quản sữa mẹ

Tùy vào nhiệt độ môi trường mà thời gian bảo quản sữa mẹ sẽ khác nhau:

Lưu ý quan trọng:

• Nếu không sử dụng ngay, mẹ nên đưa sữa vào tủ lạnh trong vòng 1 tiếng sau khi vắt để hạn chế vi khuẩn phát triển.
• Khi muốn bảo quản sữa trong ngăn đá, hãy để sữa ở ngăn mát trước khoảng 2-3 tiếng rồi mới chuyển lên ngăn đá, tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột làm giảm chất lượng sữa.

Cách rã đông và hâm nóng sữa mẹ đúng cách

Cách rã đông sữa mẹ:

• Từ ngăn đá xuống ngăn mát: Trước khi sử dụng, mẹ nên để sữa xuống ngăn mát từ 8-12 tiếng cho tan đá từ từ.
• Rã đông nhanh: Nếu cần dùng ngay, có thể đặt túi/bình sữa vào nước ấm khoảng 40°C, nhẹ nhàng lắc đều để sữa tan hoàn toàn.

Cách hâm nóng sữa mẹ:

• Đổ sữa ra bình rồi ngâm trong cốc nước ấm (~40°C) khoảng 5-10 phút.
• Không đun sôi sữa hoặc hâm sữa trực tiếp trên bếp/microwave, vì nhiệt độ quá cao sẽ phá hủy các enzyme và kháng thể có lợi trong sữa mẹ.

Lưu ý:

• Sữa sau khi rã đông chỉ sử dụng trong vòng 24 giờ nếu bảo quản trong ngăn mát.
• Không tái đông lạnh sữa đã rã đông vì điều này có thể làm mất dưỡng chất và tăng nguy cơ nhiễm khuẩn.
• Sữa rã đông có mùi lạ? Nếu sữa có mùi tanh hoặc chua, mẹ hãy kiểm tra trước khi cho bé bú. Một số sữa rã đông có thể có mùi do enzyme lipase phân hủy chất béo, nhưng vẫn an toàn nếu bé chấp nhận uống.

Một số mẹo giúp bảo quản sữa tốt hơn

• Sắp xếp sữa theo ngày vắt, đặt sữa mới vào phía sau để dùng sữa cũ trước.
• Chia sữa thành từng phần nhỏ (~60-120ml) để tránh lãng phí. Nếu bé bú ít, mẹ có thể chia thành 30-50ml để tiện sử dụng.
• Luôn kiểm tra nhiệt độ tủ lạnh, đảm bảo ngăn đá luôn đạt mức -18°C và ngăn mát ≤ 4°C.

Hướng dẫn cách sử dụng sữa mẹ đã bảo quản

Sau khi bảo quản sữa mẹ đúng cách, mẹ cần biết cách rã đông và hâm nóng sữa sao cho đảm bảo giữ nguyên giá trị dinh dưỡng cũng như an toàn cho bé. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết giúp mẹ sử dụng sữa mẹ đã bảo quản một cách hiệu quả.

Kiểm tra sữa mẹ trước khi sử dụng

Sữa mẹ sau khi bảo quản có thể có một số thay đổi về kết cấu và màu sắc. Vì vậy, mẹ cần kiểm tra kỹ trước khi cho bé bú.

• Hiện tượng tách lớp: Sữa mẹ sau khi bảo quản trong tủ lạnh hoặc tủ đông thường có lớp váng nổi lên trên do chất béo tách ra khỏi nước. Đây là hiện tượng bình thường. Chỉ cần lắc nhẹ nhàng hoặc khuấy nhẹ để sữa hòa quyện trở lại trước khi sử dụng.
• Màu sắc của sữa: Sữa mẹ có thể có màu trắng, vàng nhạt, xanh nhạt hoặc hơi hồng tùy thuộc vào chế độ ăn của mẹ. Đây đều là màu sắc bình thường của sữa mẹ. Nếu sữa có màu trắng đục giống như đám mây và có mùi chua, rất có thể sữa đã bị hỏng, không nên cho bé bú.
• Mùi vị của sữa: Sữa mẹ rã đông đôi khi có mùi tanh nhẹ do enzyme lipase phân hủy chất béo, nhưng vẫn an toàn để bé bú. Nếu sữa có mùi ôi thiu khó chịu, hãy bỏ đi ngay, không sử dụng.

Cách rã đông sữa mẹ đúng cách

• Tùy theo phương pháp bảo quản, mẹ cần rã đông sữa mẹ đúng cách để giữ trọn dưỡng chất.
• Rã đông sữa bảo quản trong ngăn đá: Chuyển túi hoặc bình sữa từ ngăn đá xuống ngăn mát trước ít nhất tám đến mười hai giờ để sữa tan từ từ. Khi sữa đã tan hoàn toàn, tiếp tục làm ấm sữa trước khi cho bé bú.

Lưu ý: Không rã đông sữa mẹ ở nhiệt độ phòng, vì điều này có thể làm tăng vi khuẩn trong sữa. Không rã đông bằng nước sôi hoặc dùng lò vi sóng, vì nhiệt độ cao sẽ làm mất các enzyme và kháng thể quan trọng trong sữa mẹ.

Cách làm ấm sữa mẹ đúng cách

Sau khi rã đông hoặc lấy sữa từ ngăn mát, mẹ cần làm ấm sữa trước khi cho bé bú. Có hai cách an toàn để làm ấm sữa.

• Ngâm trong nước ấm: Đổ nước ấm khoảng bốn mươi độ C vào một bát hoặc cốc lớn. Đặt bình hoặc túi sữa vào bát nước ấm và để yên trong khoảng năm đến mười phút. Nhẹ nhàng lắc bình sữa để sữa hòa tan đều, tránh lắc mạnh vì có thể làm mất cấu trúc protein bảo vệ trong sữa mẹ.
• Hâm sữa bằng máy hâm sữa: Đặt bình sữa vào máy hâm sữa và chọn mức nhiệt phù hợp dưới bốn mươi độ C. Khi sữa đạt nhiệt độ thích hợp, nhẹ nhàng lắc đều và kiểm tra nhiệt độ trước khi cho bé bú.

Lưu ý: Không đun sôi sữa mẹ vì nhiệt độ cao sẽ làm mất đi các chất dinh dưỡng quan trọng. Không sử dụng lò vi sóng để hâm sữa, vì lò vi sóng có thể làm nóng không đều và tạo ra các điểm nóng gây bỏng bé.

Cách cho bé bú sữa mẹ đã bảo quản

Sau khi sữa đã được làm ấm, mẹ có thể cho bé bú ngay. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng.

• Lắc nhẹ sữa trước khi cho bé bú: Điều này giúp phần chất béo và nước trong sữa hòa quyện đều nhau. Không lắc mạnh, vì có thể làm phá vỡ các phân tử protein bảo vệ trong sữa.
• Kiểm tra nhiệt độ sữa: Nhỏ vài giọt sữa lên cổ tay để kiểm tra, nếu thấy ấm vừa phải, không nóng, không lạnh thì có thể cho bé bú.
• Không trộn sữa thừa với sữa mới vắt: Nếu bé bú không hết lượng sữa trong bình, phần sữa thừa còn lại không được bảo quản lại hoặc trộn với sữa mới vắt. Sữa thừa phải bỏ đi vì có thể đã bị nhiễm khuẩn từ miệng bé.

Một số lưu ý quan trọng khi sử dụng sữa mẹ đã bảo quản

• Không lắc mạnh sữa mẹ đã rã đông vì có thể làm mất đi các kháng thể quan trọng như lactoferrin, lysozyme, ảnh hưởng đến tác dụng chống viêm và bảo vệ hệ tiêu hóa của bé.
• Không rã đông sữa bằng nước sôi hoặc nhiệt độ quá cao. Sữa mẹ có các protein và enzyme quan trọng, nếu tiếp xúc với nhiệt độ cao sẽ bị phá hủy, làm giảm tác dụng bảo vệ hệ miễn dịch của bé.
• Sữa mẹ đã rã đông phải sử dụng ngay trong vòng hai mươi bốn giờ nếu bảo quản trong ngăn mát, tuyệt đối không tái đông lạnh sữa đã rã đông.
  Không hâm đi hâm lại nhiều lần. Mỗi lần hâm chỉ nên hâm đủ lượng sữa bé cần, tránh hâm nhiều lần vì sẽ làm mất đi chất dinh dưỡng.
• Quan sát phản ứng của bé khi bú. Nếu bé có dấu hiệu khó chịu, đầy hơi hoặc tiêu chảy sau khi bú sữa đã bảo quản, mẹ cần kiểm tra lại cách bảo quản và sử dụng sữa có đúng hay không.

Kết luận

Hy vọng rằng qua những hướng dẫn vắt và bảo quản sữa mẹ an toàn tại nhà được chia sẻ ở trên, mẹ đã nắm được những kiến thức cần thiết để vắt và bảo quản sữa mẹ đúng cách, giúp duy trì tối đa dưỡng chất và đảm bảo an toàn cho bé khi sử dụng. Chúc mẹ luôn mạnh khỏe, hạnh phúc và tận hưởng những khoảnh khắc ngọt ngào bên bé yêu!