Viêm xoang mãn tính: Nguyên nhân, biến chứng và phương pháp điều trị

Viêm xoang mãn tính không chỉ đơn thuần là một căn bệnh về đường hô hấp; nó còn gây ra nhiều triệu chứng khó chịu kéo dài, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày của người bệnh. Tuy nhiên, nếu chúng ta xác định đúng nguyên nhân gây ra tình trạng này và áp dụng phương pháp điều trị phù hợp, viêm xoang mãn tính hoàn toàn có thể được khắc phục triệt để. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về những biến chứng nguy hiểm mà viêm xoang mãn tính có thể mang lại và cách chữa trị hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe.

Mục lục bài viết

Viêm xoang mãn tính là gì?

Viêm xoang mãn tính là một tình trạng viêm nhiễm kéo dài trong niêm mạc xoang, thường kéo dài hơn 12 tuần. Bệnh có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm nhiễm trùng, dị ứng hoặc sự hiện diện của polyp trong mũi. Viêm xoang mãn tính được phân loại thành ba loại chính:

Viêm xoang mãn tính không có polyp mũi: Tình trạng viêm niêm mạc xoang mà không có sự xuất hiện của các polyp.
Viêm xoang mãn tính có polyp mũi: Đặc trưng bởi sự hình thành polyp trong niêm mạc xoang, làm tắc nghẽn và gây ra các triệu chứng nặng nề hơn.
Viêm mũi xoang do nấm dị ứng: Xảy ra khi niêm mạc xoang bị viêm do phản ứng với nấm hoặc mốc trong môi trường.

Dấu hiệu của viêm xoang mãn tính

Theo ThS.BS.CKI Nguyễn Thị Hương, từ khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, người bệnh viêm xoang mãn tính thường gặp phải một số triệu chứng điển hình sau:

Chảy mũi đục: Người bệnh có thể thấy nước mũi có màu xanh lá cây hoặc vàng, cho thấy sự nhiễm trùng trong xoang.
Đau nhức hàm mặt: Cảm giác đau nhức hoặc nặng nề ở vùng hàm mặt, như thể bị đè ép, đặc biệt là khi cúi xuống hoặc thay đổi tư thế.
Nghẹt mũi: Tình trạng này có thể khiến người bệnh cảm thấy khó thở một bên hoặc cả hai bên mũi, đôi khi phải thở bằng miệng.

Ngoài các triệu chứng chính trên, viêm xoang mãn tính còn có thể biểu hiện qua các dấu hiệu khác như:

Giảm khứu giác: Khả năng ngửi có thể bị suy giảm, ảnh hưởng đến cảm nhận mùi vị của thực phẩm.
Nhức đầu: Cơn đau đầu thường xuyên và có thể nặng nề, nhất là ở vùng trán và sau mắt.
Đau tai và hôi miệng: Đau tai có thể xảy ra do áp lực trong xoang, trong khi hơi thở có thể có mùi hôi do sự tích tụ dịch.
Ho hoặc mệt mỏi: Bệnh nhân có thể cảm thấy mệt mỏi do sự khó chịu kéo dài hoặc do thiếu ngủ.
Sốt: Mặc dù sốt chỉ có độ nhạy 50%, nhưng đây vẫn là yếu tố quan trọng để đánh giá mức độ nặng nhẹ của bệnh.

Triệu chứng của viêm xoang mãn tính thường kéo dài hơn 12 tuần mà không tự khỏi, và nếu bệnh tái phát, được định nghĩa là có ít nhất 4 đợt viêm xoang trong vòng một năm. Hiểu rõ các dấu hiệu này sẽ giúp người bệnh nhận diện và điều trị kịp thời, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống.

Nguyên nhân dẫn đến viêm xoang mãn tính

Viêm xoang mãn tính có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, thường bao gồm các yếu tố môi trường, sinh lý và bệnh lý. Dưới đây là những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng viêm xoang mãn tính:

Bất thường giải phẫu: Các vấn đề về cấu trúc niêm mạc xoang như vẹo vách ngăn mũi hoặc quá phát cuốn mũi có thể cản trở sự lưu thông của không khí và dịch trong xoang. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn và virus phát triển, dẫn đến viêm nhiễm.
Cơ địa dị ứng: Những người có tiền sử dị ứng dễ bị viêm xoang mãn tính hơn. Viêm mũi dị ứng do phấn hoa, bụi bẩn, nấm mốc hay lông động vật có thể kích thích niêm mạc mũi và xoang, làm tăng nguy cơ viêm xoang.
Môi trường làm việc: Những người làm việc trong môi trường nhiều bụi, ô nhiễm hoặc tiếp xúc với hóa chất độc hại có nguy cơ cao mắc viêm xoang. Các yếu tố như khói thuốc lá, thuốc lào và chất kích thích khác cũng có thể gây tổn thương niêm mạc xoang, làm gia tăng khả năng nhiễm trùng.
Nhiễm virus và vi khuẩn: Các chủng virus và vi khuẩn là nguyên nhân phổ biến gây viêm xoang, trong đó đáng chú ý là các loại vi khuẩn như Streptococcus, phế cầu, Hemophilus và Moraxella. Liên cầu tan huyết beta nhóm A (Streptococcus) đặc biệt là một trong những tác nhân chính gây ra viêm xoang.
Viêm xoang cấp tính không được điều trị: Nếu viêm xoang cấp tính hoặc viêm mũi xoang dị ứng không được điều trị tích cực, chẳng hạn như không thực hiện rửa xoang, uống thuốc điều trị hoặc chống dị ứng, bệnh có thể tiến triển thành viêm xoang mãn tính. Việc loại bỏ các yếu tố gây bệnh như vẹo vách ngăn và quá phát cuốn mũi cũng rất quan trọng trong việc ngăn ngừa tình trạng này.
Các bệnh lý liên quan: Một số bệnh lý khác cũng có thể góp phần khởi phát viêm xoang mãn tính, bao gồm viêm mũi dị ứng do bụi bẩn, nấm mốc, hội chứng trào ngược, viêm tai giữa, hen suyễn và AIDS. Những bệnh lý này có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch hoặc làm gia tăng viêm nhiễm trong cơ thể.

Các biến chứng nguy hiểm của viêm xoang mãn tính

Viêm xoang mãn tính nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến đường hô hấp, mắt và thậm chí cả nội sọ. Những biến chứng này thường xảy ra do sự lây lan của vi khuẩn từ xoang mũi đến các cơ quan khác, gây ra các tình trạng nguy hiểm, ảnh hưởng lâu dài đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Dưới đây là một số biến chứng cụ thể:

Biến chứng đường hô hấp

Viêm tai giữa: Viêm xoang mãn tính có thể làm tắc nghẽn ống Eustachian, dẫn đến tình trạng viêm tai giữa. Đây là một tình trạng viêm nhiễm ở tai giữa, có thể gây ra đau tai, sốt và mất thính lực tạm thời.
Viêm thanh quản: Viêm mũi xoang có thể lan xuống thanh quản, dẫn đến viêm thanh quản. Triệu chứng bao gồm khàn tiếng, đau họng và khó khăn trong việc nói.
Viêm phế quản: Viêm xoang có thể kích thích và làm tắc nghẽn đường hô hấp dưới, gây ra viêm phế quản, với các triệu chứng như ho kéo dài và khó thở.

Biến chứng mắt

Viêm phần trước ổ mắt: Tình trạng này xảy ra khi vi khuẩn từ xoang lây lan đến ổ mắt, gây ra tình trạng viêm nhiễm ở mắt. Bệnh nhân có thể gặp phải triệu chứng đau mắt, sưng, đỏ và giảm thị lực.
Viêm thị thần kinh hậu nhãn cầu: Biến chứng này có thể xảy ra do sự lan truyền của vi khuẩn đến dây thần kinh thị giác, gây viêm. Người bệnh có thể bị suy giảm thị lực nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến mù lòa nếu không được điều trị kịp thời.

Biến chứng nội sọ

Viêm màng não: Đây là một trong những biến chứng nguy hiểm nhất của viêm xoang mãn tính. Khi vi khuẩn lây lan vào màng não, người bệnh có thể gặp phải triệu chứng như sốt cao, đau đầu dữ dội, cứng gáy, và tình trạng này có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề khác.
Viêm tắc tĩnh mạch xoang hang: Tình trạng này xảy ra khi viêm nhiễm ảnh hưởng đến tĩnh mạch trong não, có thể dẫn đến đột quỵ hoặc các vấn đề nghiêm trọng về thần kinh.
Áp xe ngoài màng cứng và áp xe não: Viêm xoang mãn tính có thể dẫn đến hình thành áp xe trong não hoặc xung quanh não, tạo ra áp lực và gây ra những triệu chứng nghiêm trọng như đau đầu nặng, thay đổi ý thức, hoặc co giật. Đây là những tình trạng cực kỳ nguy hiểm, có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị ngay lập tức.

Cách chữa trị viêm xoang mãn tính

Việc điều trị viêm xoang mãn tính đòi hỏi sự can thiệp kịp thời và phù hợp để giảm thiểu triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Theo bác sĩ Nguyễn Thị Hương, quá trình điều trị sẽ tập trung vào việc điều chỉnh các yếu tố kích thích, giảm quá trình viêm và loại bỏ nhiễm trùng. Tùy thuộc vào tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân, bác sĩ có thể chỉ định phương pháp điều trị nội khoa hoặc phẫu thuật. Dưới đây là các phương pháp điều trị chính:

Điều trị nội khoa viêm xoang mãn tính không có polyp mũi

Giảm yếu tố kích hoạt: Người bệnh nên thực hiện các test dị ứng để xác định các yếu tố kích thích mà họ cần tránh, như phấn hoa, bụi bẩn hay nấm mốc.

Steroid xịt mũi: Đây là một trong những phương pháp điều trị chính cho viêm xoang không có polyp. Bác sĩ thường khuyến nghị sử dụng steroid xịt mũi kết hợp với nước muối rửa mũi trong ít nhất 8-12 tuần để đạt hiệu quả tốt nhất.
Rửa mũi bằng nước muối: Mặc dù không hiệu quả bằng steroid xịt mũi, rửa mũi bằng nước muối vẫn là một biện pháp hỗ trợ tốt, giúp làm sạch và thông thoáng xoang.
Thuốc kháng histamin: Nếu nghi ngờ có viêm mũi dị ứng, bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng histamin để giảm triệu chứng.
Thuốc thông mũi: Có thể được sử dụng để giúp giảm tình trạng nghẹt mũi và thông thoáng đường thở.
Thuốc kháng sinh: Chỉ được chỉ định trong những trường hợp có nhiễm trùng vi khuẩn và cần được dùng trong khoảng thời gian phù hợp.
Thuốc kháng viêm đường uống: Những loại thuốc này có thể được sử dụng, nhưng không nên sử dụng thường xuyên để tránh tác dụng phụ.

Điều trị nội khoa viêm xoang mãn tính có polyp mũi

Thuốc xịt mũi chứa corticoid: Đây là phương pháp điều trị chính cho bệnh nhân viêm xoang có polyp, giúp giảm viêm và kích thước của polyp.
Thuốc kháng viêm đường uống: Nếu tình trạng viêm xoang không được cải thiện sau 12 tuần điều trị nội khoa, bác sĩ có thể xem xét cho bệnh nhân một đợt ngắn sử dụng steroid đường uống để giảm viêm.
Thuốc đối kháng leukotriene: Có thể được sử dụng để điều trị viêm xoang có polyp, giúp cải thiện triệu chứng và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

Điều trị ngoại khoa

Nếu bệnh nhân không đáp ứng tốt với các phương pháp điều trị nội khoa, phẫu thuật nội soi mũi xoang có thể được xem xét. Mục tiêu của phẫu thuật này là:

Loại bỏ cấu trúc bất thường: Giúp khôi phục hệ thống dẫn lưu và thanh thải chất nhầy.
Mở rộng các lỗ thông xoang: Đảm bảo sự thông thoáng của xoang và ngăn ngừa tái phát.

Trường hợp bệnh nhân có các bệnh lý nền kèm theo như suy giảm miễn dịch, đái tháo đường, việc điều trị các bệnh nền sẽ được ưu tiên thực hiện trước.

Hỗ trợ điều trị viêm xoang mãn tính tại nhà

Bên cạnh việc tuân theo chỉ định của bác sĩ, người bệnh cũng có thể áp dụng một số biện pháp hỗ trợ tại nhà để cải thiện triệu chứng viêm xoang, bao gồm:

Xông tinh dầu: Liệu pháp này có thể giúp giảm triệu chứng viêm xoang. Tuy nhiên, bệnh nhân viêm xoang do viêm mũi dị ứng nên cẩn trọng và cần chú ý vệ sinh thiết bị xông để tránh nhiễm khuẩn.
Chườm ấm: Sử dụng khăn ấm chườm lên vùng mặt có thể giúp giảm đau nhức xoang, thông thoáng đường thở và hỗ trợ tan chất nhầy, giúp thoát ra ngoài dễ hơn.
Yoga: Một số bài tập yoga, như Bhramari pranayama, đã được chứng minh là hữu ích trong việc hỗ trợ điều trị viêm xoang. Những bài tập này giúp cải thiện lưu thông máu và giảm căng thẳng.

Kết luận

Tóm lại, viêm xoang mãn tính không chỉ mang lại những triệu chứng khó chịu mà còn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Việc điều trị sớm không chỉ nâng cao hiệu quả điều trị mà còn giúp giảm thiểu chi phí và ngăn ngừa những rủi ro tiềm ẩn. Vì vậy, ngay khi phát hiện các dấu hiệu nghi ngờ của viêm xoang mãn tính, người bệnh nên nhanh chóng thăm khám tại các cơ sở chuyên khoa Tai Mũi Họng. Việc chẩn đoán và điều trị kịp thời sẽ giúp bạn tránh xa các biến chứng nguy hiểm, bảo vệ sức khỏe một cách tốt nhất.

Bài viết tham khảo chuyên môn tại một số tài liệu như: